Aphrodite, een beeldschone godin

Geplaatst op zondag 02 januari 2005 @ 17:38 , 13409 keer bekeken

Venus & Amor(2).jpg

INLEIDING

Dit werkstuk gaat over de beeldschone godin Aphrodite ofwel Venus, zo noemde de Romeinen haar. Een andere naam voor haar was Kythereia. Aphrodite was de godin van de liefde, de roos was aan haar gewijd. Dit herkennen we nu nog steeds want de roos is nog steeds het teken van de liefde.
Aphrodite werd onder de naam Kallipygos ook in verband gebracht als beschermster van de prostitutie.

urbino4.JPG

ACHTERGROND EN LEVENSLOOP

Geboorte

De naam Aphrodite is afgeleid van het Griekse woord af??? dat schuim betekent.

Aphrodite komt aan haar naam door de volgende mythe:

Gaia (de aarde) en Ouranos (de hemel) hadden vele kinderen. Maar omdat Gaia opeens allemaal monsters baarde verstopte Ouranos zijn kinderen op een geheime plaats. Gaia vond dit maar niks en bedacht een wrede list om haar man te straffen.
Kronos (een van de kinderen van Gaia en Ouranos en de vader van Zeus en Hera) wilde graag meehelpen met het uitvoeren van de list omdat hij het niet eens was met Ouranos.
Gaia had een grote sikkel van staal gemaakt waarmee Kronos de geslachtsdelen van zijn vader moest afsnijden. Nadat Kronos dit had gedaan gooide hij de edele delen van zijn vader in zee, uit het schuim wat hieruit ontstond is Aphrodite ontstaan.
Maar zoals bij wel vele mythen zijn er verschillende versies, zo zegt Homerus dat Aphrodite gewoon de dochter is van Zeus en Dione.

Jeugd

Wat opvalt aan alle afbeeldingen van de geboorte van Aphrodite is dat ze meteen een volwassene vrouw is, ook is er maar weinig informatie over hoe de goden opgroeiden. Daarom kan over de jeugd van Aphrodite maar weinig worden verteld. Wel zei men dat Aphrodite met de maand mooier werd, dus na een paar jaar was ze onweerstaanbaar!

Venus ontwapent Mars.jpg

Venus en Mars

Huwelijken en kinderen

Aphrodite was getrouwd met Hepaestus, de kreupele zoon van Zeus en Hera die door zijn moeder van de Olympus afgegooid werd omdat Zeus telkens maar naar hun kreupele zoon verwees als hij weer eens vreemd was gegaan en Hera hem terechtwees.
Uit deze relatie kwamen 4 zonen: Palaemon, Ardalos, Perophetos en Erichthonios.
Hephaestus was eigenlijk gewoon een afdankertje en de verleidelijke Aphrodite wilde eigenlijk niet met deze kreupele mismaakte god trouwen maar deed dat toch op aanzoek van Zeus. Aphrodite bleef Hephaestus natuurlijk niet trouw en was liever bij de oorlogsgod Ares en toen Hephaestus hoorde van een andere god dat Aphrodite vreemd ging maakte hij een net. Dit net gooide hij op Aphrodite en Ares toen ze het bed met elkaar deelden. Hephaestus haalde er de andere goden bij om ze te laten zien wat er aan de hand was maar in hij werd niet serieus genomen en uitgelachen omdat hij bedrogen was. Hephaestus wilde zijn vrouw en de oorlogsgod eigenlijk graag gevangen houden in het net maar Hermes voorkwam dit door het net door te knippen.

Uit de verhouding met Ares ontstonden verschillende kinderen; Deimos (schrik), Phobos (vrees) Enyo (slachting) en de wat minder gewelddadige en misschien de bekendste, Eros. Hij is de god die afgebeeld wordt als het hulpje van Aphrodite en die "liefdespijlen" afschiet met zijn boog.
Aphrodite had nog meer relaties. Ze vond het ook gezellig om bij de sterfelijke Anchises, uit deze relatie ontstond Aeneas. Aeneas wordt ook wel de stamvader van alle Romeinen genoemd omdat Aphrodite, toen Troje in brand was gestoken door de Grieken, tegen hem zei dat hij moest vluchten en een nieuw Troje moest oprichten. Aeneas vluchtte weg en na jaren vertraging kwam hij eindelijk in Italië aan en daardoor wordt hij de stamvader van de Romeinen genoemd. Dit verhaal is beschreven in Virgilius

Ook had Aphrodite nog een verhouding met Bytes (Argonaut) Hermes en Poseidon.
De verhouding met Hermes was tot stand gekomen doordat Hermes het net doorknipte waaronder Aphrodite en Ares lagen. Als dank daarvoor ging Aphrodite met Hermes naar bed. Uit deze minirelatie werd Hermaphroditus geboren en men zegt dat hij zowel man als vrouw was. Dit kwam doordat Hermaphroditus de liefde die de bosnimf Salmacis voor hem had negeerde. Salmacis vond dit niet leuk en smeekte de Goden om haar met Hermaphroditus te verenigen. De Goden verhoorden de gebeden van de nimf en zo ontstond de eerste hermafrodiet, half man half vrouw.

Een meer logische relatie was de relatie tussen de beeldschone Aphrodite en de goddelijke Adonis. Helaas werd Adonis tijdens de jacht vermoord door een everzwijn dat Artemis (de godin van de jacht) uit jaloezie op hem afstuurde. Op de plek waar het bloed van Adonis terechtkwam liet Aphrodite de eerste Anemonen opkomen.

Amor brengt Venus bij Adonis - Zanguidi.

Amor brengt Venus bij Adonis

Belevenissen

Uit Ilias III door Homerus:
Paris en Menelaos houden een tweegevecht om Paris' vrouw Helena. De winnaar van het gevecht mag met Helena trouwen. Menelaos was een sterke en grote held, Paris (ook wel Alexandros) daarentegen was een "edele held". Hij was eigenlijk helemaal geen held want ten strijde trekken deed hij niet. Met andere woorden, Paris had bijna geen ervaring op het gebied van de strijd maar Menelaos was een ervaren strijder!
Toen de strijd begon mocht Paris als eerste zijn speer gooien, deze speer gooide hij op volle kracht tegen het schild van Menelaos. Het schild gaf echter geen krimp en de punt boog af. Op zijn beurt gooit Menelaos zijn speer op volle kracht naar Paris toe. Paris ving de speer op met zijn schild maar de worp van zijn veel sterkere tegenstander ging dwars door het schild van Paris en als hij niet behendig uitgeweken had zou hij door diezelfde worp gedood zijn. Menelaos valt meteen weer opnieuw de verbaasde Paris aan en slaat zijn zwaard kapot op de helm van Alexandros. Na deze aanval was Paris nog meer beduusd en Menelaos valt hem opnieuw aan zichzelf vervloekend dat zijn aanvallen geen schade hadden aangericht. Deze keer pakt hij Paris bij de pluim van zijn helm vast en sleurt hem over het strijdperk. En als Aphrodite er niet voor had gezorgd dat het leren bandje onder de kin van Paris knapte zou hij wederom gedood zijn, deze keer door verstikking. Aphrodite vindt het nu wel genoeg geweest en hult een nevel om de "held" die haar de appel gaf die voor de mooiste godin was. Menelaos kon Paris daardoor niet meer zien en Aphrodite kan hem rustig wegvoeren en zijn wonden verzorgen.
Nadat ze Paris had opgeknapt ging ze naar Helena toe om haar mee te nemen naar Paris. Helena weigert echter want ze weigert om met de verliezer verder te leven. Aphrodite valt daardoor tegen Helena uit en zorgt er met dreigementen voor dat ze toch terugkeert naar Paris.

Uit Ilias V, door Homerus:
In een andere mythe beschermt Aphrodite haar zoon Aeneas tegen de Griek Diomedes.
Diomedes komt, geholpen door Athene, op Aeneas af. Aphrodite had Aeneas echter al in een dikke nevel gehuld en beschermde hem door hem in haar handen te houden. Athene had er echter voor gezorgd dat Diomedes gewoon door de nevel heen kon kijken en ze had tegen hem gezegd dat hij niet tegen een God of Godin ten strijde mocht trekken behalve als Aphrodite zich met de strijd zou bemoeien. Diomedes storm op het tweetal af en verwond Aphrodite bij haar pols waardoor zij Aeneas laat vallen. Gelukkig hult Apollo Aeneas weer opnieuw in een nevel.
Aphrodite gaat geslagen naar de Olympus naar haar moeder Dione. Dione verzorgt de wond van Aphrodite en troost haar. Zeus ontbiedt Aphrodite na aandringen van Athene bij zich en zegt tegen haar dat zij zich niet met de strijd moet bezig houden maar met de liefde!

Venus & Ares - Guercino.jpg

Venus & Ares

Een ander verhaal wordt beschreven in de Odyssee, door Homerus. Dit gaat over de relatie tussen Aphrodite en Ares en hoe Hephaestus heb betrapt en gevangen houdt;
Aphrodite heeft een geheime relatie met de oorlogsgod Ares. Dit was best wel logisch want de knapste godin was getrouwd met een kreupele mismaakte god!
Op een dag zegt de alwetende god Helios tegen Hephaestus dat Aphrodite en Ares weer bezig zijn, Hephaestus maakt uit woede een gouden net en gooit dat op het vrijende echtpaar. Daarna haalt hij er de andere goden bij om ze te laten zien wat Aphrodite gedaan had. Maar de andere goden lachen Hephaestus alleen maar uit omdat hij bedrogen was. Hephaestus wilde Ares en Aphrodite niet losmaken maar de bode Hermes bevrijdt het echtpaar toch en als dank mag Hermes met Aphrodite naar bed.

Ook in het verhaal over de Gouden appel die voor de mooiste godin was speelt Aphrodite een grote rol, ze krijgt zelfs Paris zo ver dat hij aan haar de appel geeft. Paris werd verleid door de godinnen want als hij Hera zou kiezen, dan zou hij de machtigste man van de hele wereld worden; als hij voor Athena zou kiezen zou hij eeuwige roem krijgen...
Maar als hij voor Aphrodite zou kiezen, dan kreeg hij de mooiste vrouw van de wereld. De rokkenjager Paris hoefde niet meet langer na te denken en koos meteen voor Aphrodite. Dit was het begin van de Trojaanse oorlog.

Het meest bekendste verhaal over Aphrodite is misschien wel de mythe over Adonis.
Myrrha, een dochter van een of andere koning, heeft ooit eens beweerd dat zij mooier was dan Aphrodite! De godin hoefde dit natuurlijk niet te pikken en liet Myrrha als straf verliefd worden op haar vader. En op een nacht, toen de koning dronken was sloop Myrrha de kamer van haar vader binnen en ging met hem vrijen.
Toen de vader erachter kwam wat er gebeurd was ging hij haar dochter achterna met een zwaard. Hij zou zijn dochter zeker weten vermoord hebben als Aphrodite niet net op tijd Myrrha in een mirrestruik had veranderd. Toch zwaaide de koning met zijn zwaard en sneed dwars door de schors van de struik heen. Uit deze struik wordt daarna de knappe Adonis geboren. Aphrodite wist niet was ze met de prachtige baby moest doen en gaf hem toen maar aan Persephone. Persphone was de godin van de oogst, ze was door Hades gestolen om zijn koningin te worden. Maar dat vond ze zelf niet leuk, daarom mocht ze van de Goden de helft van het jaar op de Olympus en de andere helft bij Hades doorbrengen. Persphone stopte de jonge Adonis in een kist in het huis van Hades. Op een dag opende ze de kist en werd door de schoonheid van Adonis zo verliefd dat toen Aphrodite Adonis weer terugeiste ze hem voor geen goud wilde laten gaan! Omdat allebei de partijen Adonis bij zich wilde hebben, werd Zeus raad gepleegd. Zeus kon echter geen goede oplossing bedenken en verwees de godinnen naar een van de muzen. Deze besliste dat 1/3 van het jaar Adonis bij Persphone zou wonen en ook 1/3 jaar bij Aphrodite. Het overige deel was Adonis vrij en mocht hij doen wat hij wilde. Maar Aphrodite zou de godin van de liefde niet zijn als ze er niet voor gezorgd zou hebben, met behulp van haar magische gordel, dat Adonis vreselijk verliefd op haar werd en dat hij dat deel van het jaar waarin hij vrij was ook bij Aphrodite woonde!

Venus & Adonis & Amor.jpg

Venus, Amor en Adonis

DE FUNCTIE VAN APHRODITE

Aphrodite was de godin van de liefde, schoonheid en de naastenliefde. Ze heeft een beetje wild karakter en houdt van een wild leven. Ook vindt ze het absoluut niet erg om al haar "mooie" kanten van haar lichaam te benadrukken. Als ze ergens voor gaat..Dan geeft ze werkelijk alles!

Bijnamen

Zoals alle goden en godinnen had ook Aphrodite vele bijnamen:
- Aphrodite Urania: dit beteken Aphrodite, de hemelse
- Dionae of Pandemos: omdat ze de dochter (volgens Homerus) was van Dione
- Paeonia:  dit heeft verband met de genezende eigenschappen van Aphrodite die ze in delen van Griekenland had
- Venus: zo noemden de Romeinen haar
- Cyprogeneia: omdat ze in de buurt van Cyprus geboren is
- Phillomedes: omdat ze uit mannelijke geslachtdelen ontstaan is
- Kythereia: zo wordt ze in liederen genoemd

Attributen

De godin had verschillende dingen en dieren om haar heen;
- zwanen: met deze vogels verplaatste Aphrodite zich razendsnel
- duiven: omdat een duif als zinnelijk wordt beschouwd
- een schelp: ze is volgens een mythe in een schelp geboren
- haar tovergordel: hiermee kon ze iedereen verliefd op haar maken- toorts: omdat Aphrodite als "verlichtend" wordt beschouwd
- brandend hart: dit wordt in verband gebracht met verliefdheid
- rozen: deze bloem is aan Aphrodite gewijd, dat teken van liefde kennen we nog steeds- Eros: vaak staat op afbeeldingen waar Aphrodite op staat ook Eros afgebeeld als haar zoontje en hulpje
- Naakt: in de meeste afbeeldingen en beeldhouwwerken wordt Aphrodite naakt afgebeeld. Dit beeldt de kuisheid maar ook de verleidelijkheid van Aphrodite aan. Ook wordt Aphrodite vaak afgebeeld met een granaatappel.

Venus & Vulcanus - Pippi.jpg

Venus & Vulcanus


VERHOUDING TOT ANDERE GODEN

Geliefdheid

Zoals wel meerdere goden en godinnen was Aphrodite niet zo heel erg geliefd bij de andere goden. Dit kwam door alle uitstapjes die ze met sterfelijke maakte. Daar kwam ook nog bij dat ze zich soms in de strijd bemoeide terwijl daar andere goden voor waren.

Macht over andere goden

Aphrodite had zeer veel macht bij andere goden.
Niemand ontkwam aan haar verleidelijk uiterlijk. Ze verleidt iedereen als ze die persoon nodig heeft en drijft mannen naar vrouwen aan wie ze niet mogen komen!
Vooral bij Zeus kreeg Aphrodite veel klaar.
Er zijn ook een paar goden waar Aphrodite maar heel erg weinig invloed op had namelijk:
Pallas Athena, zij vond het niet zo leuk als Aphrodite zich met de strijd bemoeide en als ze beminde tussen twee partijen, Athena wilde immers oorlog.
Hestia, de godin van de huiselijke haard, zij vond het natuurlijk niet leuk als Aphrodite er weer eens voor zorgde dat iemand vreemd ging en zo het gezin uit elkaar viel.
Ook was Hestia nog steeds maagd en Aphrodite was alles behalve dat.
Artemis, zij hield zich liever bezig met de jacht en ze was ook nog eens jaloers op Aphrodite omdat zij Adonis had. Artemis doodde Adonis dan ook uit jaloezie.

Met wie gaat ze het meest om

Aphrodite ging erg veel met haar familie om. Zeus en Dione spelen daar natuurlijk ook een grote rol in. Ook was een goed contact tussen Aphrodite en haar dienaressen, de Drie Gratiën, deze drie godinnen beelden de schoonheid, de bevalligheid en de vreugde uit.
Wat natuurlijk ook logisch is dat Aphrodite veel contact had met al haar minnaars.
Vooral Ares had een bijzonder plaatsje in Aphrodite's hart.
Zoals al eerder gezegd kon Aphrodite het niet zo goed vinden met Artemis, Athena en Hestia. Daar komt ook nog de godin van de oogst, Persphone, bij. Dit komt omdat zij en Aphrodite allebei Adonis begeerde. En omdat Aphrodite "vals" speelde door haar tovergordel te gebruiken, krijgt Persphone een kleine afkeer tegen Aphrodite.
Maar echte ruzies met andere goden of godinnen heeft ze niet echt gehad. Dit kwam vooral doordat als er een probleem was Aphrodite meteen naar Zeus ging waar ze alles klaar kreeg.

Venus weent om Adonis.jpg

Venus weent om Adonis

VERHOUDING TOT DE MENSEN

Contact met mensen

Aphrodite maakt vaak contact met de mensen, en als zij geen contact maakt met de sterfelijke, dan zorgt ze er wel voor dat een van de andere goden of godinnen verliefd wordt op iemand van het sterfelijke ras. Hiervan was de oppergod Zeus vaak het slachtoffer. Dat is ook de rede dat Aphrodite verliefd werd op Anchises. Zeus wilde de godin van de liefde graag terugpakken en liet haar daarom verliefd worden op de sterfelijke Anchises.
Ook werd Aphrodite zelf soms spontaan verliefd op een van de sterfelijke mensen.
Wat ook wel eens voorkwam was dat Aphrodite zich in het openbaar vertoonde om iemand te beschermen op het slachtveld. Dit gebeurde met Aeneas, Paris en nog vele andere mensen.
Bijna alle mensen mochten Aphrodite wel vanwege haar verblindende schoonheid en omdat ze ook opkwam voor de zwakkeren, zoals de prostituees.
Door de Romeinen werd Aphrodite nog meer aanbeden dan bij de Grieken. Dit kwam doordat Aeneas, stamvader van de Romeinen, de zoon was van Aphrodite en Aphrodite maakte zichzelf daardoor moeder van de Romeinen.

Hoe maakte ze contact

Aphrodite maakte eigenlijk heel erg simpel contact. Ze verscheen meestal of in haar eigen gedaante, of ze verscheen in de gedaante van een beeldschone sterfelijke vrouw. Deze laatste gedaante gebruikte ze meestal als ze weer eens verliefd was op een man.
De eerst genoemde gedaante gebruikt ze wanneer ze iemand beschermt. Zoals bij het verhaal over de strijd tussen Diomedes en Aeneas.
In het verhaal wanneer Aeneas uit Troje moet vluchten omdat de stad in brand gestoken is geworden door de Grieken verschijnt Aphrodite echter wel in een andere gedaante aan haar zoon.
Zo zullen er nog wel meer verschijningen in andere gedaantes zijn maar bij de meerderheid verscheen ze toch als zichzelf.

Op wat voor een soort mensen richt Aphrodite zich

Aphrodite richt zich op de mensen die ze nodig heeft of op wie ze verliefd is.
Als ze iemand wil beschermen richt ze zich op de tegenstander. Is ze verliefd op iemand, dan richt ze zich op de persoon zelf. Het kan ook gebeuren dat ze een van de goden verliefd maakt op een van de mensen en zo maakt ze ook weer contact. Meestal maakte Aphrodite de goden verliefd op de mensen voor de grap. Het had niet echt een rede, ze vond het gewoon leuk om met de gevoelens van anderen te "spelen".

Het soort contact

Dit is ook weer erg afhankelijk van de situatie. Het kan een contact zijn waarin ze iemand beschermt door een dikke nevel om haar oogappeltje te leggen. Of het is een zeer intiem contact tussen Aphrodite en een knappe jongeman. Meestal kwam uit dit soort contact een nakomeling. Het kan ook zo zijn dat ze zelf helemaal niet verschijnt maar wat "van bovenaf" doet. Dit is het geval bij het verhaal over Myrrha, wanneer ze de dochter van de koning in een Mirrestruik verandert.
Dit contact is beter uitgewerkt, samen met andere contacten met mensen bij de belevenissen.

Lagrenée - Mars en Venus.jpg

Mars en Venus

VERHOUDING VAN MENSEN TOT APHRODITE

Houden de mensen van Aphrodite of zijn ze ook bang?

De mensen zijn niet echt bang voor Aphrodite, dit komt vooral door haar verblindende schoonheid, want hoe kan iemand nou bang voor iets zijn dat zo mooi is?
Wel dreigde Aphrodite er soms wat op los, dit kun je zien bij de mythe over de strijd tussen Paris en Menelaos. Hier wil Helena nadat Paris de strijd verloren had niet naar hem terugkeren, maar omdat Aphrodite zegt dat het voor Helena niet zo goed zou aflopen als ze nu naar Menelaos zou gaan. Helena ging nog onder de indruk van dit dreigement zwijgend naar Paris.
Bijna iedereen houdt wel van Aphrodite en zou het ook niet erg vinden om haar als echtgenote te hebben, zelfs de goden denken er zo over!

Waar vereren de mensen Aphrodite

De belangrijkste vereringplaats voor Aphrodite ligt in Akrokorinth, de burcht van de havenstad Kroninthe. Verder waren er nog heiligdommen aan haar gewijd in Kos, Kythera, Cyprus en bij alle havens werd ze ook vereerd omdat Aphrodite ook de zeevaarders beschermde. Dit komt omdat ze volgens een van de vele mythe over haar geboorte uit de zee is ontstaan. Ook wordt Aphrodite vaak in liederen positief bezongen. Vaak gaan ook mensen naar een van de heiligdommen van haar omdat ze graag willen dat iemand verliefd wordt op hen.

Venus - poussin.jpg


DE AFBEELDING IN DE KUNST

Verschil in de manier van afbeelden


Vroeger was het gewoon een groot plomp beeld van een naakte vrouw die Aphrodite uitbeeldde. Naarmate de tijd verstreek kwamen er rondere vormen en beeldde het beeld werkelijk een goddelijke schoonheid uit, ook was het niet meer een aangekleed beeld, maar het was naakt. Dit zorgde ervoor dat je uit het beeld meer de eigenschappen van Aphrodite kon halen.
In de renaissance werd de kunst van het uitbeelden van Aphrodite echter niet evenaart. Ook het verhaal achter het maken van het beeld was weg, het was nu een Aphrodite die op een bed lag. Het ging zich meer om de schoonheid en de naaktheid dan om wat Aphrodite werkelijk was. Persoonlijk vind ik dat de inhoud van het beeld tijdens de renaissance verdween.

Welke aspecten worden benadrukt

Zoals al eerder gezegd beelden de Grieken een Aphrodite uit die leefde, er zat een verhaal achter het beeld. Later in de tijd verdween het verhaal langzaam en ging het meer om een mooi beeld. De schoonheid was verdwenen, de naaktheid was groter.

Venus & Adonis - Carracci.jpg

Venus en Adonis

CONCLUSIE

Samenvatting


Aphrodite was dus een ondeugende godin die graag speelde met andermans gevoelens.
Tegenover de mensen was ze altijd aardig en de mensen mochten haar daarom wel, dit kwam ook doordat ze er beeldschoon uitzag.
Maar de relatie tussen haar en de andere goden was niet zo best, dat kwam omdat ze zich inliet met sterfelijke en de andere goden vonden dat niet zo hoorde. Desondanks werd ze niet gehaat door andere goden en godinnen. Vooral bij Zeus was Aphrodite erg geliefd.
Aphrodite was ook een avontuurlijke godin die zich vaak bemoeide met de mensen op de aarde. Zo had ze best veel zonen en minnaars waaronder Ares, Hephaestus, Anchises en Adonis.
Door de Romeinen werd Aphrodite veel meer aanbeden dan door de Grieken. Aphrodite had er namelijk voor gezorgd dat Aeneas op de wereld verscheen en Aeneas werd de stamvader van alle Romeinen genoemd.
Als godin van de liefde had Aphrodite veel bijnamen, en taken. Ze kwam op voor de zwakkeren onder de samenleving, namelijk de prostituees en bemoeide zich overal mee.
Kortom, Aphrodite was een lieve, beeldschone avontuurlijke godin die aan niemand trouw bleef en constant vreemdging.

Mijn mening

Aphrodite was een lieve erg mooie godin die vol met streken zat.
Ze was een godin die nooit stilzat. Ook zijn er over Aphrodite vele verhalen bewaard gebleven die erg interessant zijn en vooral in deze verhalen leer je haar vee beter kennen.
Bij het maken van dit alles ben ik veel meer over de goden en godinnen in het algemeen te weten gekomen en nog veel meer over Aphrodite. Ik wist helemaal niet dat ze zo veelzijdig was en wat haar karakter was.
Ze was een verleidelijke godin die wilde sollen met andermans gevoelens en opkwam voor de zwakkeren.

Bron: tigerik op http://scholieren.samenvattingen.com/


Welkom bij Clubs!

Kijk gerust verder op deze club en doe mee.


Of maak zelf een Clubs account aan: