Venus

Geplaatst op zondag 03 oktober 2004 @ 02:57 , 4243 keer bekeken

In the National Gallery te London hangt het schitterende werk vervaardigd door Diego Rodriguez de Silva Velazquez, getiteld "het toilet van Venus" (ook nog de Rokeby Venus genoemd, verwijzend naar de Rokeby Hall in Yorkshire waar het meesterwerk vandaan komt vooraleer het in the National Gallery terechtkwam). Wat er mooi is aan dat werk; de gevoelens die naar boven komen eens je er pal voor staat is moeilijk onder woorden te brengen. Het werk raakt je in al haar schoonheid en het enige wat aan te raden valt is om het zelf te zien en te 'beleven'.

Een analyse:

Omwille van religieuze scrupules werd het vrouwelijk naakt in de Spaanse schilerkunst uiterst zelden weergegeven. In de Spaanse koninklijke collectie bevonden zich nochtans talrijke mythologische taferelen door Titiaan en andere renaissanceschilders. "Het toilet van Venus" is het enige dergelijke schilderij van Velazquez dat bewaard bleef en bleef een unicum in Spanje tot Goya zijn "Naakte Maja" schilderde die er waarschijnlijk op geïnspireerd is.

Naar vorm berust het schilderij op het samenvoegen van 'Venus voor een spiegel met Cupido' en 'de Liggende Venus', twee inventies van de Venetiaanse renaissance. Het ware thema van de voorstelling is evenwel de reflectie. Venus denkt na (reflecteert) over haar schoonheid die in de spiegel weerkaatst (gereflecteerd) wordt. In de spiegel kun je vaag haar gezicht zien, maar kan zij ook dat van ons zien. Mogelijk denkt ze na over de indruk die haar schoonheid op ons maakt. Ook Velazquez zal lang hebben nagedacht toen hij voor zijn doek en zijn model stond.

Het is overigens heel duidelijk dat het schilderij naar levend model gemaakt is. Het jonge meisje met haar slanke taille en uitstekende heupen lijkt immers helemaal niet op de vollere Italiaanse naakten met hun afgeronde vormen die op de antiek beeldhouwkunst geïnspireerd zijn. Bovendien draag ze haar haar op een 'moderne' manier. Alleen de aanwezigheid van de mollige en onschuldige Cupido transformeert haar in een godin.

De schilder heeft haar lichaam vorm gegeven met behulp van talrijke nauwgezette en tedere kleurschakeringen: wit, roze, grijs, gedempt rood en zwart. Het zwartgrijze satijn reflecteert op haar hel belichte huid en wordt op zijn beurt verlevendigd door de paarlemoerkleurige reflecties van de vleespartijen. Roze, witte en grijze strepen lopen als linten omheen de ebbenhouten lijst van de spiegel.

Verbazingwekkender nog is de zwarte penseelstreek die de onderlijn van haar lichaam aangeeft, lopend van het midden van haar rug tot onder haar kuit/ zowel de exacte weergave van de figuur als de vrije en spontane toets zijn het resultaat van langdurig nadenken en oefening.

Het ontstaan van het schilderij berust misschien eveneens op een denkproces. Het is gesuggereerd dat het ontworpen werd als tegenstuk bij een naakte Danaë (later omgevormd tot Venus) die aan Tintoretto werd toegeschreven. Voor 1677 werden beide werken, vermoedelijk als pendanten, ingewerkt in de plafonddecoratie in een van de paleizen van de markies van Carpio.

De Danaë-Venus heeft haast dezelfde afmetingen als Velazquez' Venus en vormt er praktisch het spiegelbeeld van. De figuur wordt getoond in een landschap, in dezelfde pose als bij Velazquez, maar kijkt de toeschouwer aan en ligt op een rode drapering. Maar het narratieve aspect en de poëzie in dit werk bestaat, typisch voor Velazquez eigenlijk, vooral in het kijken en het bekeken worden.