Venus

Op de salon van 1863 waren zoveel naakte vrouwen te zien dat de Franse kunstcriticus Théophile Gautier de tentoonstelling uitriep tot ‘de Salon van de Venussen’. De Geboorte van Venus van de Franse kunstenaar Alexandre Cabanel groeide uit tot het icoon van de academiekunst.
 
De salon van 1863 is de geschiedenis ingegaan als de tentoonstelling van de afgewezen kunstenaars. Vanwege de vele klachten over de afwijzingen, liet Napoleon III een salon voor geweigerden organiseren. Edouard Manet was met “Déjeuner sur l’Herbe” de ster van de show (we schreven hier eerder over). Maar 1863 was ook het jaar dat Venussen de salon domineerden met ‘de Geboorte van Venus’ van Alexandre Cabanel als hoogtepunt.
 

Giorgione – de Slapende Venus
Alexandre Cabanel – de Geboorte van Venus (salon van 1863)

Salon van de Venussen

Volgens de Griekse mythologie werd Afrodite (Venus) geboren uit het schuim van de zee. Cabanel schilderde de godin daarom op de golven, langgerekt alsof ze ontspannen op een divan ligt. De compositie doet denken aan de slapende Venus van Giorgione. Cabanel gebruikt lichte kleuren blauw om haar maagdelijkheid te benadrukken.
 
Cabanel schildert een geïdealiseerde tafereel, maar kiest er ook voor om Venus in een wulpse pose af te beelden. Emile Zola hekelde deze dubbelzinnigheid: “De godin, verdronken in een zee van melk, lijkt op een heerlijke courtisane, maar niet van vlees en bloed – dat zou onfatsoenlijk zijn – maar gemaakt van een soort roze en witte marsepein”.
 
Op dezelfde salon was een schilderij over de geboorte van Venus te zien van Eugène Emmanuel Amaury-Duval. Het is een simpelere compositie, waarbij Venus op het strand staat. Ook Paul Baudry stuurde een naakte vrouw op het strand in met als titel “de Parel en de Golf”. Het werk doet enorm denken aan de geboorte van Venus. Baudry’s werk is sensueler dan Cabanel’s geïdealiseerde godin.
 

William Adolphe Bouguereau – de Geboorte van Venus (salon van 1879)
Eugène Emmanuel Amaury-Duval – de Geboorte van Venus (salon van 1863)
Paul Baudry – de Parel en de Golf (salon van 1863)

Alexandre Cabanel

Cabanel was in 1863 op het hoogtepunt van zijn carrière en behoorde tot de favoriete kunstenaars van Napoleon III. Na afloop van de salon werd Cabanel’s Venus daarom gekocht voor de persoonlijke collectie van de Franse keizer.
 
Cabanel was opgeleid aan de École des Beaux-Arts en ging in de leer bij François-Édouard Picot, die lid was van de Academie des Beaux-Arts. Op jonge leeftijd probeerde hij tweemaal de Prix de Rome te winnen, een studiebeurs om in Italië te gaan studeren. In 1845 behaalde hij de tweede plaats, maar doordat er in de categorie muziek geen prijs werd uitgereikt, mocht hij toch naar Rome. Een gelukje!
 
Na zijn tijd in Rome kreeg Cabanel al snel opdrachten voor portretten van keizer Napoleon III en keizerin Eugenie. In deze jaren verdiende hij vooral geld als portretschilder, terwijl hij ook historiewerken bleef indienen voor de jaarlijkse salon. Cabanel won de Grande Médaille d’Honneur op de Salons van 1865, 1867, en 1878 en zat vanaf 1863 in de jury als lid van de kunstacademie.
 

Waardering

Cabanel was samen met William Adolphe Bouguereau en Jean-Léon Gérôme het belangrijkste gezicht van de kunst van de academie. Ze zaten in jury’s, hadden talloze leerlingen en kregen opdrachten van de regering. Hoewel Cabanel in zijn eigen tijd veel succes had, ging de waardering voor zijn werk in de 20 eeuw achteruit. Zijn traditionele stijl en mythologische onderwerpen legden het af tegen de frisse kunstenaars van het impressionisme en modernisme. Lange tijd werd zijn werk daarom weinig tentoongesteld.
 
Maar in de afgelopen jaren is de kunst van de academie aan een nieuwe opleving begonnen. De kwaliteit van de werken wordt erkend en verzamelaars zijn opnieuw geïnteresseerd in Cabanel. De Geboorte van Venus krijgt zo na honderdvijftig jaar opnieuw alle aandacht.

Bron: Jeroen de Baaij, kunstvensters.com