Venus

Een grote tentoonstelling is het niet, Rubens privé. Drie zaaltjes, en het is afgelopen. Compact is ze wel: tegen wanden die met diepblauwe stof bekleed zijn, hangen meer dan dertig schilderijen en tekeningen dicht naast elkaar. Er liggen ook brieven in Rubens’ handschrift. Zelden zie je zoveel schoonheid op zo’n kleine oppervlakte. De sfeer is huiselijk en intiem, passend bij het onderwerp. Rubens privé is immers in de eerste plaats een familiebijeenkomst, overstraald door het warme gevoel dat de Antwerpse schilder had voor zijn modellen: zijn broer, kinderen en beide echtgenotes.

In de eerste zaal hangen Rubens’ grootouders van vaderskant. Hij was apotheker, zij kwam uit een adellijke familie. Het zijn twee degelijke portretten, toegeschreven aan Jacob van Utrecht. Ze tonen burgers die zelfbewust maar zonder poeha hun welstand etaleren. De vrouw houdt in haar ene hand twee viooltjes en in haar andere een rozenkrans, symbolen van kuisheid en vroomheid.

Daarna komt de meester zelf aan het woord. In een smal gangetje hangt eerst het beroemde portret uit het Wallraf-Richartz-Museum in Keulen, waarop Rubens te zien is in het gezelschap van zijn vrienden uit Mantua. Daarna is er geen houden meer aan: Rubens ontpopt zich als een fervente portrettist van zijn familie en geeft in die werken, waar hij niet voor betaald werd, de volle maat van zijn kunnen.

De museumwereld moet Rubens privé een origineel idee gevonden hebben, want zowat alle grote huizen leenden stukken uit. Uit het Louvre in Parijs kwam het vertederende portret van Helena Fourment, Rubens’ tweede vrouw, met twee van haar kinderen. Uit de Uffizi in Florence het (waarschijnlijk postume) portret van Isabella Brant, zijn eerste vrouw. Het Mauritshuis in Den Haag stond de stralende portretten af van Rubens’ schoonzus en haar man. Een hoogtepunt is de wand met drie van de vier bewaarde zelfportretten, die uitnodigen tot keuren en vergelijken.

De verrassing van het ensemble is het onafgewerkte portret van Clara Serena, de oudste dochter van de schilder, dat na recent onderzoek aan Rubens zelf wordt toegeschreven – hoewel niet alle specialisten het daarmee eens zijn. Het is een kluif voor kenners, maar de meeste bezoekers zullen van Rubens privé vooral de emotionele gloed onthouden. Je ontmoet er een geniale meester die onbeschroomd en zonder te beseffen dat hij voor een miljoenenpubliek werkt, zijn gevoelens vertolkt voor de mensen die hem het meest nabij zijn.

‘Rubens privé - de meester portretteert zijn familie’

in het Rubenshuis, Wapper, Antwerpen

van 28 maart tot 28 juni.

Inkom: 10 euro. Alle dagen van 10 tot 17 uur, behalve maandag. www.rubenshuis.be

Bron: De Standaard.